Pracownikowi, w każdym roku pracy, przysługuje prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Niewykorzystany urlop powinien być udzielony do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Urlop musi być udzielony pracownikowi w naturze.
Wypłata ekwiwalentu pieniężnego jest dopuszczalna tylko w sytuacjach przewidzianych prawem (rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę).
PAMIĘTAJ! Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i ekwiwalentu, ani przenieść tego prawa na inną osobę.
Wymiar urlopu
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi:
• 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.
PAMIĘTAJ! Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający.
Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wykształcenia pracownika. Do stażu pracy, od którego uzależniony jest wymiar urlopu, wlicza się:
okresy pracy,
okres nauki,
inne okresy zaliczane na podstawie przepisów.
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.
Do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, nie wlicza się:
okresu pracy na podstawie umowy – zlecenia i innej umowy cywilnoprawnej,
okresu prowadzenia działalności gospodarczej,
okresu urlopu bezpłatnego – art. 174 § 2 k.p.
Nauka a wymiar urlopu
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się ukończenie:
• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• szkoły wyższej – 8 lat.
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się:
• okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka,
• bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
UWAGA! Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. W stażu urlopowym uwzględnia się więc tylko jeden najkorzystniejszy okres dla pracownika.
Okresy zaliczane do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu
Okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego, to m.in.:
• okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
• udokumentowane okresy zatrudnienia przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego,
• okres odbywania czynnej służby wojskowej,
• okres odbywania zawodowej służby wojskowej,
• okres, za który przysługuje odszkodowanie, w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślny lub umowy o pracę zawartej na czas określony z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, określonych w odrębnych przepisach (art. 361 k.p.),
• okres urlopu wychowawczego (art. 1865 k.p.),
• okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
Zasady udzielania urlopu
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
W systemie podstawowym jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Jeżeli dobowa norma czasu pracy pracownika jest niższa niż 8 godzin, wówczas jeden dzień urlopu odpowiada tej niższej normie, np. 7 godzin 35 minut w służbie zdrowia lub 7 godzin dla pracownika z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym bądź znacznym.
Urlop niepełnoetatowca
Pracodawca powinien szczególną uwagę zwrócić na prawidłowe wyliczenie wymiaru urlopu należnego pracownikowi zatrudnionemu na część etatu. Wyliczenie wymiaru nie jest trudne, natomiast pracodawcy często popełniają błąd przy udzielaniu wyliczonego urlopu.
Przykład 1. Pracownik zatrudniony na ½ etatu ma staż pracy 12 lat. Gdyby pracował na pełny etat przysługiwałby mu wymiar urlopu 26 dni. Przy zatrudnieniu na ½ etatu przysługuje mu 26 x ½ = 13 dni urlopu wypoczynkowego.
Każdy wyliczony dzień należy pomnożyć przez 8 godzin, czyli 13 dni x 8 godzin = 104 godziny.
Dla uproszczenia przyjmujemy, że ten pracownik pracuje po cztery godziny dziennie.
Stąd wynika, że należy udzielić urlopu na: 104/4 = 26 dni.
Gdyby jednak rozkład godzin pracy był inny, to należy brać przy udzielaniu urlopu każdorazowo ilość godzin, jaka byłaby do przepracowania w dniu w który udzielono urlopu i o tą ilość godzin obniżać pulę godzin przysługującego urlopu.
Przykład 2. Pracownik zatrudniony na 1/8 etatu ma staż pracy 5 lat. Gdyby pracował na pełny etat przysługiwałby mu wymiar urlopu 20 dni. Przy zatrudnieniu na 1/8 etatu przysługuje mu 20 x 1/8 = 2,5 dnia.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na to, że niepełną część dnia zawsze zaokrąglamy w górę do pełnego dnia. Stąd naszemu pracownikowi należy się 3 dni urlopu rocznie. Podobnie, jak w przykładzie 1, każdy wyliczony dzień należy pomnożyć przez 8 godzin, czyli 3 x 8 godzin = 24 godziny.
Dla uproszczenia przyjmujemy, że ten pracownik pracuje 1 godzinę dziennie.
Stąd wynika, że należy udzielić urlopu na: 24/1 = 24 dni.
Przyjętą zasadą przy udzielaniu urlopów jest to, że są one udzielane w dniach i rozliczane w godzinach. Inaczej ujmując pracownik składa wniosek o urlop wypoczynkowy w dniach, a to pracodawca rękami kadrowca go rozlicza.
Zatem jak należy rozliczyć udzielenie urlopu wypoczynkowego dla niepełnoetatowca?
Zasada jest jedna i prosta, należy ściągnąć tyle godzin urlopu ile pracownik miał zaplanowanego czasu do przepracowania w danym dniu.
I tutaj właśnie nie ma zasady, że 1 dzień = 8 godzinom, ponieważ jeśli niepełnoetatowiec będzie miał do przepracowania 4 godziny, a ściągniemy mu 8 godzin to bezprawnie obniżmy jego wymiar urlopu wypoczynkowego (za to jest kara do 30 tysięcy zł).
Natomiast jeśli pracownik będzie miał do przepracowania, np. 12 godzin a ściągniemy mu 8 godzin to wtedy stratny będzie pracodawca. Akurat to już nie jest zabronione przez prawo.
Pierwszy urlop
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Zasady udzielania pierwszego urlopu mają zastosowanie: • tylko w roku kalendarzowym, w którym pracownik po raz pierwszy podjął pracę, • bez względu na liczbę pracodawców.
Z przepisów prawa pracy nie wynika obowiązek zaokrąglania w górę wymiaru tego urlopu do pełnego dnia. Pracodawca może jednak, z korzyścią dla pracownika, zaokrąglić w górę ustalony wymiar urlopu do pełnych godzin lub do pełnych dni, pamiętając jednak, aby wymiar urlopu pracownika w roku kalendarzowym nie przekroczył przysługującego mu wymiaru. UWAGA! Miesiąc pracy upływa w dniu poprzedzającym upływ miesięcznego terminu obliczonego stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego.
Na przykład, jeśli stosunek pracy został nawiązany 24 maja 2022 r., to miesiąc pracy upłynie z dniem 23 czerwca 2022 r.
Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostająca do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Wykorzystanie urlopu
Pracownik ma prawo do nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Urlop może być podzielony na części tylko na wniosek pracownika, z tym że co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Przepisy przewidują dwa sposoby ustalenia terminu urlopu:
• w planie urlopów lub,
• na podstawie porozumienia między pracodawcą a pracownikiem.
Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się tzw. urlopu na żądanie. Pracodawca, który nie ustala planu urlopów, udziela urlopu po porozumieniu z pracownikiem.
UWAGA! Na wniosek pracownicy pracodawca ma obowiązek udzielić urlop bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i urlopie rodzicielskim. Dotyczy to także pracownika – ojca wychowującego dziecko.
Urlop proporcjonalny
W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje:
• urlop u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
• urlop u kolejnego pracodawcy – w wymiarze: – proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, – proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Jeżeli jednak przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego pracownik wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z okresu zatrudnienia, przysługuje mu u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze. Łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.
Urlop w wymiarze proporcjonalnym przysługuje również pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:
• urlopu bezpłatnego,
• urlopu wychowawczego,
• odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
• tymczasowego aresztowania,
• odbywania kary pozbawienia wolności,
• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
UWAGA! Rodzic wracający do pracy w tym samym roku kalendarzowym, w którym rozpoczynał urlop wychowawczy, ma prawo do pełnego urlopu wypoczynkowego. Jeżeli okres nieobecności – z wyjątkiem urlopu wychowawczego – przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.
Podstawowe zasady naliczania urlopu proporcjonalnego
• Kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego, który przysługuje pracownikowi na podstawie art. 154 § 1 i 2 k.p. To oznacza, że 1 kalendarzowy miesiąc pracy to 1/12 z 20 dni (1,66) lub 26 dni (2,16) urlopu wypoczynkowego dla pracownika na pełnym etacie. Niektórzy zaokrąglają wyniki do 1,67 dnia urlopu i 2,17 dnia urlopu.
• Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Jeżeli pracownik przepracuje tylko 1 dzień w miesiącu, zyska prawo do urlopu za cały miesiąc.
• Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Uwaga – nie musisz tak postąpić w przypadku urlopu liczonego proporcjonalnie dla osoby, która podjęła pierwszą pracę w życiu.
• Zaokrąglając niepełne dni urlopu, pamiętaj, że wymiar urlopu wypoczynkowego należny pracownikowi pełnoetatowemu w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć 20 lub 26 dni (w zależności od stażu pracy).
• Jeśli pracownik rozwiązuje umowę o pracę z dotychczasowym pracodawcą i zawiera nową umowę o pracę z kolejnym pracodawcą w tym samym miesiącu kalendarzowym, to tylko wcześniejszy pracodawca zaokrągla ten niepełny miesiąc pracy w górę.
Termin urlopu
Ustalony termin wykorzystania urlopu wiąże obie strony stosunku pracy. Jego przesunięcie może nastąpić w dwóch przypadkach:
• na wniosek pracownika, umotywowany ważnymi przyczynami lub;
• z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.
Obligatoryjne przesunięcie terminu urlopu
Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego,
pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.
Jeżeli pracownik rozpocznie urlop, jednak z powodu wystąpienia szczególnych okoliczności takich jak:
• czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,
• odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,
• odbywanie ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego,
nie wykorzysta go w całości, wówczas niewykorzystaną część urlopu pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym, co oznacza, że pracownik musi ponownie złożyć wniosek urlopowy.
UWAGA! Urlopu nie przerywa się z powodu choroby dziecka pracownika.
Uprawnienia pracodawcy – odwołanie z urlopu
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.
• Decyzję o odwołaniu pracownika z urlopu podejmuje pracodawca.
• Pracodawca pokrywa koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.
• Koszty te powinny zostać udokumentowane przez pracownika.
Uprawnienia pracodawcy – urlop w okresie wypowiedzenia
W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu go. Dotyczy to zarówno urlopu zaległego, jak i bieżącego, z tym że wymiar urlopu bieżącego nie może przekraczać wymiaru wynikającego z zastosowania przepisów o urlopie proporcjonalnym.
UWAGA! Pracodawca może wysłać pracownika na urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia i nie wymaga to uzgodnienia z pracownikiem.
Urlop na żądanie
Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym.
Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Urlop na żądanie może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach i jest częścią ogólnej puli urlopu wypoczynkowego.
4 dni urlopu na żądanie to część urlopu pozostawiona do dyspozycji pracownika, przysługują one każdemu pracownikowi niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy. Łączny wymiar urlopu na żądanie wykorzystanego przez pracownika nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop
W przypadku niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Pracodawca wypłaca go niezależnie od trybu ani przyczyny rozwiązania stosunku pracy. Ekwiwalent przysługuje więc również pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop powstaje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
PAMIĘTAJ! Z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop.
Wynagrodzenie za czas urlopu
PAMIĘTAJ! Urlop wypoczynkowy jest urlopem płatnym!
Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie takie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.
Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. Jeżeli pracownik otrzymuje zmienne składniki wynagrodzenia, to mogą być one obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Urlop zaległy
Pracodawca powinien udzielić urlopu pracownikowi w tym roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlopu niewykorzystanego w tym terminie pracodawca powinien udzielić zaś najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
Nieudzielenie przez pracodawcę urlopu zaległego w terminie określonym powyżej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Nieudzielenie urlopu w terminie nie powoduje, że pracownik traci prawo do takiego urlopu. Roszczenie pracownika o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego przedawnia się dopiero z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Urlop pracownika młodocianego
Młodociany prawo do urlopu uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze 12 dni roboczych. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
PAMIĘTAJ! Młodocianemu, który nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych.
Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego
Pracownikowi niepełnosprawnemu zaliczonemu do:
• znacznego lub;
• umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z wyżej wymienionych stopni niepełnosprawności.
Uzyskanie uprawnienia do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przez osobę niepełnosprawną zwiększa wymiar zwykłego urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikom na podstawie Kodeksu pracy, tj. obecnie z 20 dni do 30 dni oraz z 26 dni do 36 dni.
Urlop bezpłatny
WAŻNE! Urlopu bezpłatnego udziela pracodawca na pisemny wniosek pracownika.
Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
Urlopy okolicznościowe
Pracodawca jest obowiązany zwolnić od wykonywania pracy pracownika m.in.:
• wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony,
• na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia,
• będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi oraz na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy,
• na czas obejmujący:
o 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
o 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
o 2 dni wolnego w ramach opieki nad dzieckiem, które nie przekroczyło 14. roku życia, rodzice mają obowiązek wcześniej zdeklarować ten fakt w zakładzie pracy.
Urlop okolicznościowy jest płatny. Nie wlicza się go do puli dni urlopu wypoczynkowego, natomiast sposób jego rozliczania pozostaje taki sam.
Wyszukaj
About Me
Zulia Maron Duo
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore.
Prawo do urlopu
Pracownikowi, w każdym roku pracy, przysługuje prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu w roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Niewykorzystany urlop powinien być udzielony do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Urlop musi być udzielony pracownikowi w naturze.
Wypłata ekwiwalentu pieniężnego jest dopuszczalna tylko w sytuacjach przewidzianych prawem (rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę).
Wymiar urlopu
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi:
• 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy.
Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający.
Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wykształcenia pracownika. Do stażu pracy, od którego uzależniony jest wymiar urlopu, wlicza się:
Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.
Do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, nie wlicza się:
Nauka a wymiar urlopu
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się ukończenie:
• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
• szkoły policealnej – 6 lat,
• szkoły wyższej – 8 lat.
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się:
• okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka,
• bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Okresy zaliczane do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu
Okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego, to m.in.:
• okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
• udokumentowane okresy zatrudnienia przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego,
• okres odbywania czynnej służby wojskowej,
• okres odbywania zawodowej służby wojskowej,
• okres, za który przysługuje odszkodowanie, w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślny lub umowy o pracę zawartej na czas określony z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, określonych w odrębnych przepisach (art. 361 k.p.),
• okres urlopu wychowawczego (art. 1865 k.p.),
• okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
Zasady udzielania urlopu
Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu.
W systemie podstawowym jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Jeżeli dobowa norma czasu pracy pracownika jest niższa niż 8 godzin, wówczas jeden dzień urlopu odpowiada tej niższej normie, np. 7 godzin 35 minut w służbie zdrowia lub 7 godzin dla pracownika z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym bądź znacznym.
Urlop niepełnoetatowca
Pracodawca powinien szczególną uwagę zwrócić na prawidłowe wyliczenie wymiaru urlopu należnego pracownikowi zatrudnionemu na część etatu. Wyliczenie wymiaru nie jest trudne, natomiast pracodawcy często popełniają błąd przy udzielaniu wyliczonego urlopu.
Przykład 1. Pracownik zatrudniony na ½ etatu ma staż pracy 12 lat. Gdyby pracował na pełny etat przysługiwałby mu wymiar urlopu 26 dni. Przy zatrudnieniu na ½ etatu przysługuje mu 26 x ½ = 13 dni urlopu wypoczynkowego.
Każdy wyliczony dzień należy pomnożyć przez 8 godzin, czyli 13 dni x 8 godzin = 104 godziny.
Dla uproszczenia przyjmujemy, że ten pracownik pracuje po cztery godziny dziennie.
Stąd wynika, że należy udzielić urlopu na: 104/4 = 26 dni.
Gdyby jednak rozkład godzin pracy był inny, to należy brać przy udzielaniu urlopu każdorazowo ilość godzin, jaka byłaby do przepracowania w dniu w który udzielono urlopu i o tą ilość godzin obniżać pulę godzin przysługującego urlopu.
Przykład 2. Pracownik zatrudniony na 1/8 etatu ma staż pracy 5 lat. Gdyby pracował na pełny etat przysługiwałby mu wymiar urlopu 20 dni. Przy zatrudnieniu na 1/8 etatu przysługuje mu 20 x 1/8 = 2,5 dnia.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na to, że niepełną część dnia zawsze zaokrąglamy w górę do pełnego dnia. Stąd naszemu pracownikowi należy się 3 dni urlopu rocznie. Podobnie, jak w przykładzie 1, każdy wyliczony dzień należy pomnożyć przez 8 godzin, czyli 3 x 8 godzin = 24 godziny.
Dla uproszczenia przyjmujemy, że ten pracownik pracuje 1 godzinę dziennie.
Stąd wynika, że należy udzielić urlopu na: 24/1 = 24 dni.
Przyjętą zasadą przy udzielaniu urlopów jest to, że są one udzielane w dniach i rozliczane w godzinach. Inaczej ujmując pracownik składa wniosek o urlop wypoczynkowy w dniach, a to pracodawca rękami kadrowca go rozlicza.
Zatem jak należy rozliczyć udzielenie urlopu wypoczynkowego dla niepełnoetatowca?
Zasada jest jedna i prosta, należy ściągnąć tyle godzin urlopu ile pracownik miał zaplanowanego czasu do przepracowania w danym dniu.
I tutaj właśnie nie ma zasady, że 1 dzień = 8 godzinom, ponieważ jeśli niepełnoetatowiec będzie miał do przepracowania 4 godziny, a ściągniemy mu 8 godzin to bezprawnie obniżmy jego wymiar urlopu wypoczynkowego (za to jest kara do 30 tysięcy zł).
Natomiast jeśli pracownik będzie miał do przepracowania, np. 12 godzin a ściągniemy mu 8 godzin to wtedy stratny będzie pracodawca. Akurat to już nie jest zabronione przez prawo.
Pierwszy urlop
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Zasady udzielania pierwszego urlopu mają zastosowanie:
• tylko w roku kalendarzowym, w którym pracownik po raz pierwszy podjął pracę,
• bez względu na liczbę pracodawców.
Z przepisów prawa pracy nie wynika obowiązek zaokrąglania w górę wymiaru tego urlopu do pełnego dnia. Pracodawca może jednak, z korzyścią dla pracownika, zaokrąglić w górę ustalony wymiar urlopu do pełnych godzin lub do pełnych dni, pamiętając jednak, aby wymiar urlopu pracownika w roku kalendarzowym nie przekroczył przysługującego mu wymiaru.
UWAGA! Miesiąc pracy upływa w dniu poprzedzającym upływ miesięcznego terminu obliczonego stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego.
Na przykład, jeśli stosunek pracy został nawiązany 24 maja 2022 r., to miesiąc pracy upłynie z dniem 23 czerwca 2022 r.
Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostająca do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop.
Wykorzystanie urlopu
Pracownik ma prawo do nieprzerwanego urlopu wypoczynkowego. Urlop może być podzielony na części tylko na wniosek pracownika, z tym że co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Przepisy przewidują dwa sposoby ustalenia terminu urlopu:
• w planie urlopów lub,
• na podstawie porozumienia między pracodawcą a pracownikiem.
Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się tzw. urlopu na żądanie. Pracodawca, który nie ustala planu urlopów, udziela urlopu po porozumieniu z pracownikiem.
UWAGA! Na wniosek pracownicy pracodawca ma obowiązek udzielić urlop bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i urlopie rodzicielskim. Dotyczy to także pracownika – ojca wychowującego dziecko.
Urlop proporcjonalny
W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje:
• urlop u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
• urlop u kolejnego pracodawcy – w wymiarze: – proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego, – proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Jeżeli jednak przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego pracownik wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający z okresu zatrudnienia, przysługuje mu u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze.
Łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.
Urlop w wymiarze proporcjonalnym przysługuje również pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie:
• urlopu bezpłatnego,
• urlopu wychowawczego,
• odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, służby przygotowawczej, okresowej służby wojskowej, terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych,
• tymczasowego aresztowania,
• odbywania kary pozbawienia wolności,
• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
UWAGA! Rodzic wracający do pracy w tym samym roku kalendarzowym, w którym rozpoczynał urlop wychowawczy, ma prawo do pełnego urlopu wypoczynkowego. Jeżeli okres nieobecności – z wyjątkiem urlopu wychowawczego – przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.
Podstawowe zasady naliczania urlopu proporcjonalnego
• Kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego, który przysługuje pracownikowi na podstawie art. 154 § 1 i 2 k.p. To oznacza, że 1 kalendarzowy miesiąc pracy to 1/12 z 20 dni (1,66) lub 26 dni (2,16) urlopu wypoczynkowego dla pracownika na pełnym etacie. Niektórzy zaokrąglają wyniki do 1,67 dnia urlopu i 2,17 dnia urlopu.
• Niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Jeżeli pracownik przepracuje tylko 1 dzień w miesiącu, zyska prawo do urlopu za cały miesiąc.
• Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Uwaga – nie musisz tak postąpić w przypadku urlopu liczonego proporcjonalnie dla osoby, która podjęła pierwszą pracę w życiu.
• Zaokrąglając niepełne dni urlopu, pamiętaj, że wymiar urlopu wypoczynkowego należny pracownikowi pełnoetatowemu w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć 20 lub 26 dni (w zależności od stażu pracy).
• Jeśli pracownik rozwiązuje umowę o pracę z dotychczasowym pracodawcą i zawiera nową umowę o pracę z kolejnym pracodawcą w tym samym miesiącu kalendarzowym, to tylko wcześniejszy pracodawca zaokrągla ten niepełny miesiąc pracy w górę.
Termin urlopu
Ustalony termin wykorzystania urlopu wiąże obie strony stosunku pracy. Jego przesunięcie może nastąpić w dwóch przypadkach:
• na wniosek pracownika, umotywowany ważnymi przyczynami lub;
• z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.
Obligatoryjne przesunięcie terminu urlopu
Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
• czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego,
pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.
Jeżeli pracownik rozpocznie urlop, jednak z powodu wystąpienia szczególnych okoliczności takich jak:
• czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,
• odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,
• odbywanie ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego albo pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, przez czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego,
nie wykorzysta go w całości, wówczas niewykorzystaną część urlopu pracodawca jest obowiązany udzielić w terminie późniejszym, co oznacza, że pracownik musi ponownie złożyć wniosek urlopowy.
UWAGA! Urlopu nie przerywa się z powodu choroby dziecka pracownika.
Uprawnienia pracodawcy – odwołanie z urlopu
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.
• Decyzję o odwołaniu pracownika z urlopu podejmuje pracodawca.
• Pracodawca pokrywa koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.
• Koszty te powinny zostać udokumentowane przez pracownika.
Uprawnienia pracodawcy – urlop w okresie wypowiedzenia
W okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu go. Dotyczy to zarówno urlopu zaległego, jak i bieżącego, z tym że wymiar urlopu bieżącego nie może przekraczać wymiaru wynikającego z zastosowania przepisów o urlopie proporcjonalnym.
Urlop na żądanie
Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym.
Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
Urlop na żądanie może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach i jest częścią ogólnej puli urlopu wypoczynkowego.
4 dni urlopu na żądanie to część urlopu pozostawiona do dyspozycji pracownika, przysługują one każdemu pracownikowi niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy. Łączny wymiar urlopu na żądanie wykorzystanego przez pracownika nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop
W przypadku niewykorzystania przez pracownika przysługującego mu urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Pracodawca wypłaca go niezależnie od trybu ani przyczyny rozwiązania stosunku pracy. Ekwiwalent przysługuje więc również pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop powstaje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
Wynagrodzenie za czas urlopu
PAMIĘTAJ! Urlop wypoczynkowy jest urlopem płatnym!
Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie takie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.
Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się w wynagrodzeniu urlopowym w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystywania urlopu. Jeżeli pracownik otrzymuje zmienne składniki wynagrodzenia, to mogą być one obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Urlop zaległy
Pracodawca powinien udzielić urlopu pracownikowi w tym roku, w którym pracownik nabył do niego prawo. Urlopu niewykorzystanego w tym terminie pracodawca powinien udzielić zaś najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.
Nieudzielenie przez pracodawcę urlopu zaległego w terminie określonym powyżej stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Nieudzielenie urlopu w terminie nie powoduje, że pracownik traci prawo do takiego urlopu. Roszczenie pracownika o udzielenie zaległego urlopu wypoczynkowego przedawnia się dopiero z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Urlop pracownika młodocianego
Młodociany prawo do urlopu uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze 12 dni roboczych. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych.
PAMIĘTAJ! Młodocianemu, który nie nabył jeszcze prawa do urlopu, pracodawca może, na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych.
Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Dodatkowy urlop pracownika niepełnosprawnego
Pracownikowi niepełnosprawnemu zaliczonemu do:
• znacznego lub;
• umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z wyżej wymienionych stopni niepełnosprawności.
Uzyskanie uprawnienia do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przez osobę niepełnosprawną zwiększa wymiar zwykłego urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikom na podstawie Kodeksu pracy, tj. obecnie z 20 dni do 30 dni oraz z 26 dni do 36 dni.
Urlop bezpłatny
WAŻNE! Urlopu bezpłatnego udziela pracodawca na pisemny wniosek pracownika.
Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
Urlopy okolicznościowe
Pracodawca jest obowiązany zwolnić od wykonywania pracy pracownika m.in.:
• wezwanego do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony,
• na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia,
• będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi oraz na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy,
• na czas obejmujący:
o 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
o 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
o 2 dni wolnego w ramach opieki nad dzieckiem, które nie przekroczyło 14. roku życia, rodzice mają obowiązek wcześniej zdeklarować ten fakt w zakładzie pracy.
Wyszukaj
About Me
Zulia Maron Duo
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore.
Popular Categories
Archiwa